ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) to zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi i jest zaburzeniem dotykającym 5-10% wszystkich dzieci w wieku szkolnym (www.health.gov.il).
Zachowanie lub choroba?
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi odnosi się do zaburzeń układu nerwowego. Zaburzenia neurologiczne opierają się na przesłankach natury neurologicznej, które pojawiają się we wczesnym dzieciństwie, zwykle przed rozpoczęciem nauki w szkole. Zaburzenia ADHD jest szkodliwe dla rozwoju osobistego, społecznego i zawodowego i wiążę się głównie z trudnościami w zdobywaniu wiedzy, utrzymywaniu uwagi i stosowaniu umiejętności społecznych.
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej może obejmować jedno lub więcej symptomów: zmniejszona uwaga, pamięć, percepcja, mowa, niezdolność do rozwiązywania problemów lub trudności w interakcjach społecznych. Według obecnych badań zjawisko to nie zawsze ustępuje wraz z dorastaniem, i duża część dzieci cierpi na nie również w okresie dojrzewania i życiu dorosłym. Jest to poważne zaburzenie neurofizjologiczne i jeśli jest nieleczona może spowodować uszkodzenie zdolności funkcji poznawczych i zdrowia psychicznego oraz często współtowarzyszących chorób głównie w zakresie zachowań społecznych.
ADHD jest coraz częściej rozpoznawanym zaburzeniem, które ma bezpośredni wpływ na zachowanie, zdolności przyswajania wiedzy oraz czas, jaki dotknięta nim osoba może wytrwać w bezruchu i skupieniu. Niegdyś dzieci z ADHD postrzegane były jako niegrzeczne, niewychowane i trudne pod względem opanowania np. na zajęciach lekcyjnych. Dziś już wiemy, że zaburzenia uwagi i koncentracji nie zawsze są wynikiem braku chęci współpracy i mogą wskazywać na występowanie schorzeń wywołujących określone zachowania, których zarówno dziecko, jak i osoba dorosła nie są w stanie kontrolować.
Dlatego wczesna i prawidłowa diagnoza choroby jest niezwykle ważna i powinna znaleźć się wysoko na liście priorytetów w określaniu polityki zdrowotnej u dzieci i młodzieży.
Objawy ADHD
ADHD objawia się zaburzeniami koncentracji, nadruchliwością, nadmierną impulsywnością. Często współwystępuje z innymi zaburzeniami: specyficzne trudności w nauce (dysleksja, dysgrafia), problemy z zachowaniem, niska samoocena, depresja. Ocenia się, że około 75% dzieci z ADHD ma towarzyszące inne objawy chorobowe i zaburzenia.
Według Wolańczyka do najczęściej obserwowanych należą: różnego rodzaju specyficzne trudności szkolne (u 26% dzieci i młodzieży z ADHD), zaburzenia lękowe i emocjonalne (u 31% dzieci z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej), depresja. W zespole nadpobudliwości psychoruchowej często współistnieje zespół tików (u 20% dzieci z ADHD). Jednocześnie aż u 50% dzieci z ADHD rozpoznaje się zespół Tourette’a. Również napady padaczkowe częściej niż w ogólnej populacji występują również w przypadku dzieci z tym zespołem.
Często zespołowi nadpobudliwości psychoruchowej towarzyszą zaburzenia snu, jak bezsenność, koszmary i lęki nocne. Wcześniej niektórzy eksperci uważali ADHD za zaburzenie zachowania, prawdopodobnie dlatego, że dzieci wykazują skłonność do nieuważności, impulsywności i nadmiernie aktywnego zachowania, a w szczególności współwystępującego zaburzenia zachowania lub zaburzenia opozycyjno-buntownicze i obserwuje się u 30 do 75% dzieci z ADHD. Zespół nadpobudliwości psychoruchowej ma jednak dobrze ugruntowane podłoże neurologiczne i nie jest to tylko tzw. „niewłaściwe zachowanie”.
Dzieci z rozpoznaniem ADHD jednak mogą cieszyć się dzieciństwem podobnie jak ich rówieśnicy. W tym zaburzeniu dziecko cechuje się zwiększoną potrzeba obecności i wsparcia ze strony rodziców. Jest to szczególnie ważne w aspekcie motywacji i wiary w możliwości dziecka, które często ze względu na swoje trudności osiąga mniej sukcesów np. szkolnych, niż wskazywałyby na to jego możliwości np. intelektualne.
Główne objawy:
- Zaburzenia koncentracji – dziecko już jako przedszkolak nie potrafił skupić się na zabawie jak inni dzieci. U takich dzieci obserwuje się trudności w skupieniu uwagi, brak dbałości o szczegóły, roztargnienie, częste zapominanie o czymś i brak odpowiedniej organizacji. Dziecko z tym zaburzeniem sprawia wrażenie, jakby nie słuchało, co się do niego mówi.
Często jest rozkojarzone, przez co popełnia błędy. Nie potrafi skupić się na wykonywaniu zadań i odkłada je na ostatnią chwilę, często gubi przedmioty i nie jest w stanie przypomnieć sobie, gdzie je zostawiło. Unika też wykonywania czynności wymagających zaangażowania i koncentracji. - Nadruchliwość – np. dziecko wierci się, gdy odrabia lekcje, i nie ma wytrwałości w czynnościach wymagających skupienia uwagi. Dziecko z ADHD jest w ciągłym, i zazwyczaj bezcelowym ruchu. Takie dziecko w sytuacjach, w których powinno pozostać w jednym miejscu, szybko zaczyna się wiercić czy bawić.
Często zachowuje się niespokojnie do okoliczności, nie jest w stanie powstrzymać się od mówienia, podczas zabawy jest głośne, a odpoczynek w ciszy i spokoju sprawia mu trudności. Ma trudności z kontynuowaniem rozpoczętych zadań i porzuca ich wykonanie. - Nadmierna impulsywność – u dziecka takiego występuje chaotyczna aktywność, np. najpierw coś zrobi, a potem dopiero pomyśli. Dziecko z ADHD jest mało cierpliwe, próbuje skupiać uwagę innych na sobie, często podejmuje ryzykowne działania. Wyraża intensywnie emocje i myśli bez zastanowienia, nie biorąc pod uwagę ewentualnych konsekwencji. Podczas zadań i zabaw grupowych nie umie cierpliwie czekać na swoją kolej, często przeszkadza innym.
ADHD u dzieci – przyczyny
ADHD nie ma znanej konkretnej przyczyny. Możliwe przyczyny ADHD obejmują czynniki genetyczne, biochemiczne, sensomotoryczne, fizjologiczne i behawioralne. Inne czynniki ryzyka mogą występować kiedy masa urodzeniowa dziecka jest poniżej 1500 g, przy różnego rodzaju urazach głowy, przy niedoborze żelaza. Mniej niż 5% dzieci z ADHD wykazuje oznaki uszkodzeń neurologicznych.
Coraz więcej dowodów w pojawieniu się zaburzenia wskazują różnice w układzie dopaminergicznym i noradrenergicznym ze zmniejszoną aktywnością lub stymulacją górnego pnia mózgu i przednich dróg śródmózgowia. Również wiemy, że dziedziczność odgrywa dużą, ale nie jedyną rolę w wystąpieniu ADHD.
Obecnie uważa się, że 70–80% przypadków zespołu ADHD ma uwarunkowania genetyczne. [Pisula A., Wolańczyk T.: Zespół nadpobudliwości psychoruchowej. [w:] Zaburzenia emocjonalne i behawioralne u dzieci. Wolańczyk T.,Komender J. (red.), PZWL, Warszawa 2005.
Połączenie czynników, takich jak uszkodzenie mózgu, niesprzyjające środowisko lub nieodpowiedni styl życia rodziców, może prowadzić do rozwoju zespołu ADHD. Udowodniono, że zmiany warunków społecznych mogą zmienić zachowanie dziecka i obniżyć objawy nadpobudliwości.
Istnieje teoria, że w obecnych czasach jesteśmy bardzo przeładowane informacjami i interaktywnymi przedmiotami.
W zasadzie nawet dorosłemu bardzo trudno jest skoncentrować się w natłoku takiej ilości informacji. Więc kiedy psychika dziecka nie radzi sobie z doświadczaniem rzeczywistości, takie dziecko może „wyjeżdżać” w inne światy.
Kiedy dziecko zaczyna żyć we wszystkich światach jednocześnie, rzeczywistym lub wyimaginowanym i nie może pozostać w jednym z nich, prowadzi to do nadpobudliwości. W takim sytuacji jest to sposób na radzenie sobie z rzeczywistością, która ciągle się zmienia i która jest niewygodna, niebezpieczna, lub zbyt niespokojna.
INNE możliwe przyczyny ADHD: traumatyczne wydarzenia, takie jak przeprowadzka, rozwód rodziców lub inne poważne zmiany w życiu dziecka, które mogą wywołać bardziej wyrazistą manifestację ADHD. Ale do poważnego rozwoju zaburzenia deficytu uwagi muszą istnieć predyspozycje genetyczne i zaburzenia psychiczne.
Diagnoza dziecka z ADHD
Diagnoza dzieci z ADHD jest trudna, gdyż wiele dzieci od czasu do czasu zachowuje się tak, jakby miało kilka objawów ADHD. Diagnozę w tym wieku przeprowadza się zgodnie z uznanymi i obowiązującymi na całym świecie kryteriami w oparciu o najnowsze wytyczne DSM- IV.
Proces diagnostyczny zazwyczaj zawiera wizytę u psychologa, konsultację pediatryczną, neurologiczną i psychiatryczną. Psycholog lub poradnia pedagogiczno-psychologiczna bada i obserwuje dziecko (m. in. ocena ilorazu inteligencji, badanie w kierunku dysleksji, badanie uwagi), ale także prowadzi wszechstronny wywiad z rodzicami. Warto jest także zgłosić się po opinie jak funkcjonuje dziecko w przedszkolu lub szkole.
Możemy stwierdzić, że dziecko ma ADHD dopiero wtedy, gdy spełni kryteria ICD-10 lub DMS-5. Ważne jest, by przed postawieniem rozpoznania wykluczyć inne schorzenia natury psychicznej, które mogą dawać podobne objawy, takie jak zaburzenia lękowe, zaburzenia zachowania, problemy adaptacyjne, upośledzenie umysłowe, nerwica natręctw czy choroba afektywna dwubiegunowa.
Należy jednak mieć na uwadze, że u dzieci z ADHD nierzadko równolegle występuje dodatkowa dolegliwość o podłożu psychicznym – zaburzenia lękowe i zaburzenia zachowania. Ponadto należy uzyskać pewność, że obserwowane symptomy nie są efektem zaburzeń neurologicznych i somatycznych, w tym działań niepożądanych leków, zaburzeń wzroku lub słuchu, padaczki czy schorzeń tarczycy.
Leczenie ADHD u dzieci.
Leczenie ADHD zawsze wymaga kompleksowego podejścia. W CM Damian doświadczeni lekarze diagnozują i leczą zaburzenia uwagi u dzieci przy użyciu skutecznych technik diagnostycznych i terapeutycznych takich jak:
Konsultacje neuropsychologiczne – zajęcia ze specjalistą neuropsychologiem, podczas których dziecko wykonuje specjalny zestaw ćwiczeń ruchowych i umysłowych, mających na celu korektę i trening poszczególnych operacji i zdolności umysłowych, rozwijający umiejętności samokontroli.
Trening Umiejętności Społecznych – są to zajęcia terapeutyczne w pomocy dziecku i jego rodzinie w szkoleniu z efektywnej komunikacji “rodzic-dziecko” oraz rozwijanie umiejętności interakcji społecznych.
Działania terapeutyczne – terapia, która jest dobierana odpowiednio do problemów dziecka: trening zastępowania agresji, jeśli dziecko ma problemy z wyrażaniem złości, trening umiejętności społecznych, gdy dziecko nie potrafi nawiązać pozytywnych relacji z rówieśnikami, terapia poznawczo-behawioralna, jeśli nastolatek ma problemy z motywacją, samooceną, pojawiającym się obniżonym nastrojem.
Biofeedback to zaawansowana technologicznie metoda leczenia, która zapewnia trening zdolności dziecka do samoregulacji swoich stanów za pomocą zadań w gry komputerowe, ucząc się kontrolować różne parametry mózgu, rejestrowane podczas badania przez specjalny sprzęt. Za pomocą specjalnych czujników komputer rejestruje stale zmieniające się dane – tętno i oddychanie, temperaturę ciała czy rytmiczną aktywność mózgu. Pacjent obserwuje te dane w czasie rzeczywistym w postaci zrozumiałych bodźców wzrokowych lub słuchowych.
Uzupełniającymi metodami terapeutycznymi jest: terapia rodzinna – zwłaszcza jeśli w rodzinie dochodzi do konfliktów i napięć między jej członkami.
Środowisko domowe odgrywa ważną rolę w stabilizowaniu stanu i leczeniu dzieci z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej. Rodzice muszą aktywnie uczestniczyć w terapii poprzez zapewnienie dla ich dziecko: wystarczająca aktywność fizyczna; zbilansowana dieta; pełny sen; wsparcie psychologiczne.
Tylko wspólnymi wysiłkami rodziców, lekarzy i nauczycieli możliwe jest maksymalne wyeliminowanie objawów zespołu deficytu uwagi i nadpobudliwości u dziecka i uniknięcie przykrych konsekwencji.
Wychowując dzieci z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej, rodzice będą musieli uzbroić się w dużą cierpliwość.Mając odpowiednią wiedzę na temat specyfiki zaburzenia, dość łatwo jest wprowadzić zasady, które ułatwią codzienne funkcjonowanie zarówno dziecku, jak i dorosłym.
Nie zawsze możemy powyższymi metodami wyleczyć ADHD, ale różnymi oddziaływaniami dążymy do tego, aby problemy z niego wynikające, w jak najmniejszym stopniu zaburzały życie dziecka z ADHD.
Nie ma konkretnych środków, które mogłyby zmniejszyć prawdopodobieństwo wystąpienia zespołu. Dla profilaktyki eksperci zalecają staranne zaplanowanie ciąży, terminowe oddanie wszystkich badań i przestrzeganie zaleceń lekarzy.
Aby w jak największym stopniu wyeliminować prawdopodobne przyczyny rozwoju nadpobudliwości u dzieci, wskazane jest zaprzestanie palenia i picia alkoholu przynajmniej na okres rodzenia dziecka i karmienia piersią, monitorowanie atmosfery psychicznej w domu, a nie obciążać dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym niepotrzebnymi zajęciami.
Kiedy potrzebna farmakoterapia?
Stosowanie farmakoterapii jest odpowiednio wtedy gdy metody psychoterapeutyczne są nieskuteczne lub nie możemy ich zastosować lub gdy wystąpią u dziecka: skrajne nasilenie ADHD, wyraźne objawy zachowań opozycyjno-buntowniczych i zaburzeń zachowania, z powodu objawów ADHD nauka wypada znacznie poniżej możliwości i odrabianie lekcji trwa od powrotu do domu do pójścia spać, objawy ADHD powodują złe kontakty z rówieśnikami.
Farmakoterapia to indywidualnie dobrany kurs leczenia nowoczesnymi lekami o udowodnionej skuteczności. Według T.Wolańczyka leczenie farmakologiczne powinno być stosowane tak długo, jak jest skuteczne. Podczas farmakoterapii dziecko powinno być pod stałą opieką lekarza, który będzie oceniał stan pacjenta, monitorował skuteczność i działania niepożądane.
Preparaty stosowane w leczeniu zespołu nadpobudliwości psychoruchowej to często leki psychostymulujące, które modyfikują poziom pobudzenia części mózgu odpowiedzialnych za kontrolę uwagi, procesy hamowania oraz aktywność. Dzięki lekom psychostymulującym dzieci potrafią wykonać więcej pracy, wydłużyć okres skupienia uwagi, obniżając impulsywność. Ważne wiedzieć, że te leki nie leczą ADHD, tak jak antybiotyki anginę. Można to odnieść na przykład jak do leczenia nadciśnienia lub cukrzycy, kiedy leki pomagają kontrolować objawy i obniżać ryzyko powikłań choroby.
Leki w ADHD pomogą dziecku m.in. lepiej się koncentrować i dłużej pracować ale nie wpłyną na to, że dziecko będzie chciało odrabiać lekcję i bieć do tego jak na boisko.
Wolańczyk T., Kołakowski A., Skotnicka M.: Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci. Prawie wszystko, co chcielibyście wiedzieć. Bifolium, Lublin 1999.
Gdzie szukać pomocy?
Uzyskanie pomocy dla dzieci z ADHD będzie wymagało diagnozy od lekarza lub specjalisty ds. zdrowia psychicznego. Dlatego umówienie się na wizytę jest konieczne i należy zrobić to jak najszybciej, ponieważ ADHD jest zaburzeniem przewlekłym, który nie ustępuje wraz z wiekiem.
Wiele osób zostaje zdiagnozowanych dopiero w wieku dorosłym. Dotychczasowe dane dotyczące ADHD u dorosłych rosną z powodu wcześniejszego przeoczenia diagnozy. Jeśli rodzice widzą, że ich dziecko ma długotrwałe objawy ADHD powinno się zgłosić dziecko do poradni pedagogiczno-psychologicznej gdzie psycholog zbierze wywiad od rodziców, przeprowadza szereg badań sprawdzających, skąd mogą się u dziecka pojawiać trudności z koncentracją, z czego może wynikać impulsywność czy nadmierna ruchliwość.
A powodów może być wiele. Zaczynając od obniżonych możliwości intelektualnych dziecka, poprzez trudności z przetwarzaniem informacji słuchowej czy wzrokowej, dysleksję, trudności z rozumieniem sytuacji społecznych po zaburzenia widzenia czy słyszenia lub nieodpowiednie metody wychowawcze. Jeśli wydaje Ci się, że to może dotyczyć twojego dziecka, możesz również umówić na konsultację w naszej przychodni CM Damian i ustalić, czy dziecko może mieć do czynienia z niezdiagnozowanym ADHD.
Ponieważ objawy zmieniają się z upływem czasu, zaleca się kontynuować wizyty kontrolne lub zmienić strategii leczenia, aby mieć pewność, że dziecko jest odpowiednio leczone.
Czy da się wyleczyć ADHD?
Nie ma lekarstwa na zespół nadpobudliwości psychoruchowej. Wcześniej neurolodzy przepisywali leki nootropowe, w których są obecne substancje wykazujące działanie prokognitywne lub leki uspokajające, ale była to raczej terapia rozpaczy, aby pomóc rodzicom. Nie ma dużego spektrum lęków, które naprawdę są skuteczne i regulują ten zespół a są dozwolone dla dzieci poniżej 6-7 lat.
Jeśli jednak psychiatra podejmuje się takiej decyzji wtedy przepisuje się farmakoterapię, gdy dziecko idzie już do szkoły, aby pomóc mu zaangażować się w naukę, przyzwyczaić się do lekcji, nauczyć się kontrolować siebie. W liceum zazwyczaj farmakoterapia jest odstawiana, ponieważ dziecko z reguły uczy się normalnie i już jest dostosowane do warunków społecznych oraz nabywa nawyków funkcjonowania. Natomiast dzieci w wieku przedszkolnym objawy ADHD nie przeszkadzają. Na Pewno mogą przeszkadzać innym dzieciom, wychowawcom, natomiast samo dziecko czuje się świetnie. W szkole sytuacja jest inna – z powodu nieuwagi uczeń nie może się uczyć, nie może przyswoić materiału ze względu na zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, dlatego czuje się niekomfortowo.
ADHD jest diagnozą trwającą całe życie i nie można tego zaburzenia wyleczyć do końca. Dorośli dostosowują się do tego, pozostając w życiu z cechami niskiego zorganizowania lub często miewają wahania nastroju. Tacy dorośli często cierpią na niską samoocenę, wzmożoną samokrytykę, brak motywacji, są zapominalscy, nieakceptowane, nieuważni. Ale to nie przeszkadza im żyć wśród społeczności. Chodzą też do pracy, robią co trzeba.
Dorośli z ADHD uczą się żyć z tym zespołem, dostosowują się do objawów i pracując nad akceptacją siebie. Oczywiście są statystyki, że jakiś procent osób z zespołem deficytu uwagi mogą stać się narkomanami, alkoholikami i prowadzić aspołeczny styl życia. Ale jeśli będą aktywni, i będą czymś zainteresowani w dzieciństwie, a ich szaleńcza energia będzie skierowana we właściwym kierunku, wtenczas nie znajdą wyjście w działaniach aspołecznych.
Kiedy dziecko dorasta zespół objawia się na różne sposoby – niektórzy obgryzają paznokcie, ponieważ nie radzą sobie z nadpobudliwością. Muszą ciągle szukać czegoś do roboty, nie umieją nic nie robić. Zauważono iż np. miękkie zabawki z granulkami, tzw. gniotki bardzo pomagają takim osobom.
Zazwyczaj dzieci z ADHD, gdy dorosną, nie wybierają zawodów wymagających wytrzymałości, a wybierają takie zawody, w których pracują ich ręce, a głowa jest jednocześnie rozproszona. Także sport pomaga takim dzieciom korygować nadmierną aktywność. Na Pewno sporty siłowe nie są dla nich opcją do rozwiązania, polecane natomiast są takie dyscypliny jak: wędrówki piesze, turystyka wodna, pływanie, bieganie, jazda na nartach, jazda na łyżwach.
Obciążenie powinno być umiarkowane, ponieważ dzieci mogą być nadmiernie podekscytowane i nie jest im łatwo samemu się uspokoić. Ważne jest zangażowanie się w wychowanie fizyczne, ale sporty wyczynowe są przeciwwskazane. Również istotne jest, aby dodatkowe zajęcia były dla dziecka interesujące. Duże obciążenie szkolne, edukacja w specjalistycznych szkołach, gimnazjach z reguły jest poza zasięgiem dziecka z ADHD. Lepiej, jeśli dziecko będzie się uczyć w zwykłej szkole z odpowiednim obciążeniem. Jeśli jest taka możliwość, zalecana jest edukacja domowa (homeschooling).
Równolegle będąc pod nadzorem neurologa lub psychiatry zaleca się, aby dzieci z ADHD miało psychoterapię: terapeuci zazwyczaj stosują terapię z technikami zabawy podczas pracy z dziećmi z ADHD. W zabawie dziecko uczy się interakcji z innymi i samym sobą, uczy się wyrażać swoje emocje i uczucia w społeczeństwie w akceptowalnej formie.
Ponadto psychoterapeuta wyznacza granice w ramach terapii, jeśli są one naruszane w prawdziwym życiu. Stopniowo dziecko przenosi nabyte umiejętności komunikacyjne z gabinetu terapii do prawdziwego życia ”.
Rodzic dziecka z ADHD powinien być jego najważniejszym pomocnikiem i przyjacielem. Jednym z poważniejszych problemów takiego dziecka jest samokontrola oraz własna samoregulacja. Dziecko nie może skoncentrować się na lekcjach, jest rozkojarzony, nie może zebrać plecaka do szkoły, nie może się powstrzymać od impulsywności, np. od razu jest sfrustrowane lub wpada w gniew. W związku z tym rodzic powinien przejąć funkcję kontrolną.
Być w miarę możliwości w domu, gdy dziecko odrabia pracę domową, sprawdzić z dzieckiem, czy następnego dnia wszystko zostało przygotowane, przypomnieć mu, że czas wyjść z domu. Nie ma co się bać, że dziecko z powodu takiej opieki samo nigdy nic nie zrobi. Faktem jest, że dzieci z ADHD zwykle mają dysfunkcję płatów czołowych mózgu, które w rzeczywistości są odpowiedzialne za samokontrolę i samoregulację. W miarę dojrzewania mózgu dziecko będzie miało lepszą kontrolę.
Dla dziecka z ADHD bardzo ważne jest przestrzeganie codziennej rutyny, spokojnego rytmu życia i brak nadmiaru dodatkowych zajęć. Też należy ustalić ramy dopuszczalnego zachowania w rodzinie.
Te dzieci nie przyjmują krytyki, kiedy na nie krzyczysz, po pierwsze nie rozumieją, dlaczego się na nie krzyczy, a po drugie, bardziej się denerwują, próbując zrobić coś na przekór
A kiedy są traktowane życzliwie, słyszą że ich się akceptuje w ten czas można uzyskać od nich współpracy. Krzyczenie, bicie, karanie dzieci z tym zespołem jest nieskuteczne i bezużyteczne .
Jak postępować z dzieckiem mającym ADHD?
Dziecko z ADHD musi być w ciągłym ruchu, trudno mu usiedzieć w jednym miejscu podczas lekcji: takie dzieci są rozproszone, rozmawiają w klasie, „kręcą się”, huśtają się, siadają z nogami pod tyłkiem, a gdy są zmęczone, ich aktywność ruchowa wzrasta.
Wynika to ze specyfiki funkcjonowania mózgu u dzieci z ADHD. Potrzebują one stałego dostarczania do mózgu składników odżywczych, co jest możliwe tylko przy ruchu. Nakłonienie dziecka z ADHD, by siedziało nieruchomo, utrudni jego myślenie.
W związku z tym zaleca się, aby podczas lekcji umożliwić dziecku pewien poziom aktywności ruchowej. Jeśli dziecko się zmęczy, pozwól mu (trzeba znaleźć uzasadniony powód) chodzić po klasie lub wykonywać kilka aktywnych ćwiczeń (np. prośba “wytrzyj tablicę, rozdaj zeszyty, idź po wodę”).
Dziecko z ADHD jest bardzo zmęczone rutyną, robienie tego samego zadania staje się dla niego nieznośnie nudne, jeśli już to zostało rozwiązane. W związku z tym w praktyce pedagogicznej zwyczajowo zmniejsza się liczbę zadań tego samego typu (w tym prac domowych) dla dzieci z ADHD o 30%, nie wymagając od nich wypełniania wszystkich przykładów, jeśli dziecko już opanowało temat. Liczba powtórzeń u dzieci z ADHD w żaden sposób nie wpływa na jakość przyswajania informacji.
Ponadto dopuszczalne jest, aby dziecko z ADHD mogło rysować lub bawić we własnym zakresie podczas zajęć. Dzieci takie mają tendencję do robienia kilku rzeczy jednocześnie, co w żaden sposób nie wpływa na jakość odbioru informacji podczas lekcji.
Dziecko z ADHD najczęściej nie jest w stanie pięknie i dokładnie ułożyć swojej pracy. Dlatego dopuszczajmy do korekty lub niedokładne zrobionego zadania.
Zaleca się zwracanie uwagi na treść pracy, a nie na jakość jej wykonania, ponieważ regularne obniżanie oceny za niewłaściwie wykonaną pracę znacznie zmniejsza motywację do nauki.
Dzieci z ADHD nie lubią i czują dyskomfort kiedy jest zbyt głośno. Jeśli dziecko z ADHD zostanie natychmiast poproszone o uzupełnienie 20 przykładów, może wpaść w rozpacz, ponieważ jest zmieszany dużą ilością pracy. Jeśli jednak dziecko otrzyma te same 20 przykładów na osobnych kartach 5 razy po 4 przykłady, zauważalnie poprawia to jego wydajność i motywację. Dziecko z chęcią wypełni wszystkie 20 przykładów, dodatkowo będzie to dobra okazja do poruszania się pomiędzy otrzymaniem kolejnej kartki. Dlatego dzieci z ADHD muszą dzielić dużą ilość zadań na kilka mniejszych części.
Dziecko z ADHD może zapominać o codziennych rzeczach i niektórych elementach wykonania zadania zgodnie z rozkładem dnia, może nawet zapomnieć o ostatecznym celu robionej czynności (słaba pamięć robocza).
Często dzieci z ADHD otrzymują niższe oceny, ponieważ zapominają o wykonaniu wszystkich zadań. Wtedy poleca się, aby skoncentrować swoją uwagę na wszystkich punktach zadania w ćwiczeniu. Na przykład pytając dziecko, o czym musisz pamiętać w zadaniu.
Co więcej, takie dzieci często zapominają gdzie są ich rzeczy osobiste. Dlatego ważne im o nich przypominać lub zachęcać, by nie zapomnieli zabrać ze sobą wszystkiego. Skuteczne jest stosowanie „przypomnień” – drobnych notatek, naklejek w piórniku czy wpisów na specjalnej tablice korkowej, dzięki którym dziecko pamięta o potrzebie zabrania ze sobą wszystkich rzeczy.
Dziecko z ADHD jest często rozkojarzone.
Wskazane jest, aby dzieci z ADHD sadzać bliżej nauczyciela, żeby łatwiej było im się skoncentrować, a jeśli dziecko jest rozkojarzone, można lekko dotknąć jego ręki, aby znów mogło się skoncentrować. Można również omówić z dzieckiem inne sposoby, dzięki którym nie będzie rozpraszać się na lekcji. Też można dać mu powód do aktywności fizycznej: wysłać po kredę lub wodę, poprosić o umyciu tablicy. Nauczyciel lub opiekun musi pozwolić takiemu dziecku bawić się małymi przedmiotami przy biurku, jeśli nie rozprasza to innych.
Dzieci z ADHD nie mają wyczucia czasu.
Nie ma to nic wspólnego z rozwojem intelektualnym dziecka. Jednak dziecko z ADHD często nie zauważa, że minęło więcej czasu, niż się spodziewało. W efekcie dzieci się spóźniają, nie mają czasu, żeby coś dokończyć. W takich przypadkach zaleca się albo samo przypomnienie godziny, albo nauczenie dziecka ustawiania timera, albo ustawienie timera lub klepsydry, aby dzieci mogły je zobaczyć i samodzielnie zorientować się która jest godzina.
Jak jeszcze można postępować lub pomoć dziecku z ADHD?
Dobrze jest obserwować warunki stylu życia w domu: musi być stały reżim dnia (odpoczynek i odżywienie); spokojna atmosfera, porządek, minimum zakłóceń; przyjazne stosunki z dorosłymi. Za prawidłowe zachowanie (koncentracja uwagi, nawet jeśli to tylko zbieranie kostek) – natychmiastowa pochwała; gry sportowe o coraz bardziej złożonej instrukcji.
Dobrze jest też widziane cotygodniowe sesje ćwiczeniowe z neuropsychologiem w obecności dorosłych, którzy mogą je później powtarzać w ciągu tygodnia w domu.
Inne zalecenia:
Spróbuj usunąć przyczyny rozproszenia..
Przypominaj dziecku o nadchodzących wydarzeniach (następna lekcja, przerwa, wzięcie dodatkowych podręczników).
Zaproponuj kilka zabawnych sposobów zapamiętywania pisowni słów. Zorganizuj wraz z dzieckiem zadania i daj dziecku plan dnia opisany w 3 kolumnach: czynności, czas wykonanie,zrobione”, nie zrobione” . Zaangażuj swoje dziecko w pracę lub zabawy grupową.
Jak postępować w szkole z takim dzieckiem?
Dziecku z ADHD trudno jest się oprzeć i nie krzyczeć w klasie, jeśli załóżmy zna odpowiedź, trudno mu jest nie uczestniczyć w zajęciach, jeśli dzieje się dla niego coś ciekawego.
Na lekcjach istnieje możliwość wprowadzenia specjalnych tabliczek, na których dzieci mogą nagrać odpowiedź na pytanie nauczyciela, aby nie musiały czekać na odpowiedzi innego ucznia. Możliwe jest również wprowadzenie specjalnej zachęty dla dziecka, jeśli nie będzie krzyczał i wykaże się cierpliwością. Na przykład, jeśli dziecko powstrzymało się od impulsywnych działań, pozwól mu rozdawać zeszyty lub pomagać w innych czynnościach.
Dzieci z ADHD są emocjonalne.
W związku z tym mogą być bardzo urażeni, jeśli coś im nie działa lub jeśli ich koledzy z klasy nie komunikują się z nimi (dzieci z ADHD są bardzo towarzyskie: lubią rozmawiać, bawić się ze wszystkimi). W takim przypadku dziecko potrzebuje wsparcia lub pomocy w budowaniu relacji z kolegami z klasy. Możesz mu pomóc w zabawę dzieci, przypisując rolę i pokazując dziecku, jak może uczestniczyć w grze. Jeśli nie ma takiej instrukcji lub wsparcia mogą powstać konflikty między dzieckiem z ADHD a innymi dziećmi.
Dziecko z ADHD można nauczyć robienia rzeczy, które są dla niego trudne ze względów fizjologicznych, ale w tym celu diecko musi wytworzyć własną motywację zewnętrzną .
W tym celu stosuje się system nagród (system bonusowy). Może być używany w porozumieniu się z rodzicami. Na przykład wprowadza się kilka zasad (3 zasady), które dziecko musi przestrzegać w szkole a za spełnienia których dziecko otrzyma od nauczyciela „nagrody” w specjalnym pamiętniku (dziecko samodzielnie przygotowuje taki pamiętnik w domu).
Zasady powinny być krótkie i konkretne. Na przykład „poczekaj, aż nauczyciel cię poprosi, nie krzycz”, „wykonaj wszystkie zadania w klasie”, „zapisz wszystkie przykłady w zeszycie” itp. Jednocześnie za przestrzeganie zasady na każdej lekcji, dziecko dostaje nagrodę w postaci naklejek, i ta nagroda jest umieszczana za każdym razem, gdy dziecko zachowa się odpowiednio. Ponadto rodzice nagradzają dziecko za określoną liczbę „naklejek”. Dla tego w domu sporządzana jest też lista nagród: każdy „naklejka” jest warta pewnej liczby „bonusów”.
Ten system jest wyłącznie systemem nagród, „minusy” nie są stosowane, a „nagrody” są zawsze dostępne. Wynika to z faktu, że zachowanie dziecka z ADHD jest na tyle niespokojne, że szybciej traci „nagrody” niż je gromadzi, a co za tym idzie system może przestać działać i dziecko straci zainteresowanie nim. W efekcie tego nie da się później zmotywować dziecka czymś innym.
Dzieci z ADHD powinni być wychowywane tylko w systemie nagród, to go bardzo zainspiruje, rozbawi i zmotywuje do współpracy.
System kar nie działa, ponieważ szybko może doprowadzić do demotywacji i pogorszyć ich zachowanie.
Aby dowiedzieć się, czy dziecko ma nadpobudliwość i jak jest ona wyraźna, pomoże konsultacja ze specjalistą. W CM Damian możesz umówić się na wizytę z doświadczonymi neurologami dziecięcymi lub psychologiem dziecięcym, który obiektywnie oceni zachowanie dziecka i udzieli niezbędnych zaleceń. Zapisz się na konsultację przy najmniejszym podejrzeniu ewentualnego zaburzenia neurologicznego